Bu ağır bəla necə və niyə pisləşir? – Həkim yazır

Fəsillər hər kəsin əhval-ruhiyyəsində böyük rol oynaya bilər. Yağış, qar və günəş günümüzü yaxşı və ya pis şəkildə dəyişə bilər. Bu yaxınlarda aparılan araşdırma göstərdi ki, demensiya və Alzheimer kimi koqnitiv çatışmazlıqlardan əziyyət çəkənlər fəsillərindən asılı olaraq çox təsirlənə bilər.

Araşdırmalar bele pasientlərdə idrak və düşünmə qabiliyyətinin mövsümdən asılıolaraq dəyişdiyini müəyyən etdi. İdrak payız və yayda yüksək, yaz və qışda isə aşağı olur. Tədqiqat həmçinin yaz və qış aylarında tez-tez demensiyaya çevrilə bilən yüngül koqnitiv pozğunluq adlı bir vəziyyətə diaqnoz qoyulma şansının 30% daha yüksək olduğunu müəyyən etdi. Bəs bu niyə belədir?

Bunun baş verməsində gün işığı böyük rol oynayır. Noyabrın sonu daha qısa günlər və daha uzun gecələr deməkdir. Bu, Alzheimer  xəstələri üçün günəş batması  adlanan şeyi daha da pisləşdirə bilir. Günəş  batması, günün sonunda günəşin batdığı zaman qəzəb, aqresiya və qıcıqlanma kimi simptomları əhatə edir. Beləliklə daha tez batdığında, bu əlamətlər daha tez əmələ gəlir və daha uzun davam edə bilir.

Daha az gün işığı və havanın dəyişməsi  bəzən mövsümi depresiya kimi mövsümi affektiv pozğunluğa səbəb ola bilər. Qış qar, yaz isə yağış gətirir. Bu səbəbdən  daha az gün işığı ilə qarışan tutqun soyuq günlər hər kəsin ruh düşkünlüyünə səbəb ola bilər. Alzheimer xəstələri xəstəliyin təbiətinə görə daha çox risk altındadır.

Hava şəraitinin  və ilin fəsillərinin Alzheimer  xəstələrinə təsir etməsinə səbəblərinə  yuxu rejiminin pozulması səbəb olur. Qısa günlər Alzheimer xəstələrinin nə vaxt yatacaqları və yatmayacaqları ilə bağlı çaşqınlığa səbəb olur. Qaranliq da xəstələr üçün artan görmə problemlərinə səbəb ola bilər.

Tədqiqat göstərdi ki, Alzheimer xəstələrində bu mövsümi fərqlər depresiya, fiziki fəaliyyət, yuxu və s. Kimi digər amillər nəzərə alındıqda belə qalır.

Alzheimer xəstələrində bu mövsümi problemlərin öhdəsindən gəlməyin yolları var. Əksər ərazilərdə qış və erkən yaz daha soyuq temperatur deməkdir. Buna görə də bu problemi həll etməyin ən yaxşı yolu onların yaşayış sahəsini lazımi temperaturda  saxlamaqdır. Çox isti və ya çox soyuq olmamalıdır. İsti saxlamağın digər yollarına qızdırıcılar, donma dərəcəsinin altında temperaturlu evdə qalmaq daxildir.

Mövsümi affektiv pozulmanın simptomlarını tanıyaraq qarşısını almaq lazımdır. Sərt qış aylarında serotonin səviyyələrini təyin etmək və artırmanın  bir neçə yolu var. İşıq terapiyası çox faydalı ola bilər. Bu xüsusi lampalar istənilən adi işıqdan  təxminən 20 dəfə daha parlaqdır, ona görə də günəş işığının təsirini təqlid edirlər.

Daimi məşq də son dərəcə faydalı ola bilər. Yalnız fiziki fəaliyyət xəstələr üçün yaxçı deyil, həm də gün işığı onların əhval-ruhuyyəsini yaxşılaşdırır. Günəş işığı serotonini artırdığı sübut edilən D vitamininin  əmələ gəlməsində vacıbdir. Sadəcə çox soyuq olmadığına əmin olun.

Digər yaxşı mübarizə mexanizmi sosial qarşılıqlı əlaqədir. Başqalarıyla əlaqə yaratmaq hər kəs üçün , xüsusən də Alzheimer xəstələri üçün çox önəmlidir. Bu, xəstənin beynini məşq etdirməyin sağlam bir yoludur və hətta yaddaş itkisi kimi simptomları ləngidə bilər.

Alzheimer simptomları yaz və və qışda pisləşə bilsə də , bu tapıntının müəyyən edilməsi  faydalı ola bilər. Daha çıtin mövsümlərdə xəstəliyin müalicəsi üçün resusların sayının artırılması xəstəliyin ümumi müalicəsinin yaxşılaşdırılmasına səbəb ola bilər. Bu həm də xəstə yaxınlarına xəstələrinə daha yaxşı qulluq etmək üçün bu simptomlara hazır olmasına kömək edir.

Nevroloq Sevinc Mir Seyid
Orqanik.az