Ailə həkiminin təcrübəsində yaşlılar üçün qidalanma qaydaları

Yaşlı nəsil gənclərdən çox fərqlənir. Həm də təkcə ona görə yox ki, onun zəngin həyat təcrübəsi, bilik və bacarığı var. Yaşlı bir insanın bədənindəki bioloji proseslər bir gəncin bədənindəki proseslərə bənzəmir: faydalı maddələr daha pis sovurulur, ener­ji başqa cür xərclənir, metabolik proseslər dəyişir. Çox vaxt yaşlı insanlar özlərini rahat hiss etmək və bədənləri ilə harmoniyada olmaq üçün pəhrizlərini yenidən nəzərdən keçirməlidirlər.

Qocalıqda sağlamlığı qorumağa kömək edəcək beş əsas qayda:
1. Qidada çoxlu protein, mikroelementlər, vitaminlər olmalı, pəhriz balanslaşdırılmış olmalıdır.

Orqanik.az ailehekimi.az-a istinadən bildirir ki, bədənin qocalması müxtəlif növ toxumaların hüceyrə­lərinin sayının azalması, onların deqradasiyası ilə əlaqələndirilir. Bu, regenerasiya üçün lazım olan qida maddələrinin kifayət qədər həzm olunmaması ilə əlaqədardır. Buna görə də, insan yaşlandıqca, mikro və makro elementlərə, zülallara, yağlara, karbohidratlara və liflərə daha çox ehtiyac duyur.

Qeyri-kafi protein qəbulu zəiflik və daimi yorğun­luq hisslərinə səbəb olur. Beyin də daxil olmaq­la müxtəlif orqanların toxumaları risk altındadır. Bədənin ümumi fiziki funksiyaları azalır, infeksiyalara yoluxma riski var. Bədən zülalını, əsasən, ətdən alır, tərkibində çoxlu miqdarda kalsium və dəmir var. Kalsium çatışmazlığı sümüklərin kövrəkləşməsinə səbəb olur və dəmirin qeyri-kafi miqdarda olması səbəbindən anemiya meyda­na gəlir. Ona görə də yaşlı insanların ət yeməsi zəruridir. Gündə bir dəfə ət, balıq və ya quş əti yeməyi, həftədə bir dəfə isə toyuğun qaraciyərindən yemək tövsiyə olunur. Süd, süd məhsulları, pendir və yumurta da zülal, kalsium və müəyyən vitamin çatışmazlığına qarşı kömək edəcək.

Vitaminlərin mənimsənilməsi yaşlanmış orqanizmin ciddi problemidir. Xüsusilə yaşlı insanlara vitamin A lazımdır. O, antioksidant xüsusiyyətlərə malikdir və hüceyrələri məhv olmaq­dan qoruyur.

A vitamininin əsas mənbəyi qaraciyər, süd və yumurta sarısı kimi məhsullardır. Meyvə və tərəvəz kimi bitki mənşəli qidalar orqanizmin A vitaminini sintez etdiyi bir maddə olan beta-karoten ehtiva edir.

D vitamininə xüsusi diqqət yetirilməlidir. D vita­mininin əsas mənbəyi balıq yağıdır. Əlavə olaraq müvafiq pəhriz əlavələri qəbul edə və təbii ki, daha tez-tez gəzintiyə diqqət etmək lazımdır. Günəş bədə­nimizə D vitamini istehsal etməyə, artıq bədən yağı­nı yandırmağa və ketozu sürətləndirməyə kömək edir. Bunun üçün günəş yanığı riski ilə saatlarla günəş altında oturmaq lazım deyil: sadəcə yüngül qaralmaq kifayətdir. Yeri gəlmişkən, günəş işığında stress hormonlarının səviyyəsini azaltmağa kömək edən və serotonin, dopamin və endorfinlərin istehsalını stimullaşdıran güclü biofotonlar var.

C vitamini bütün insanlar, xüsusən də, yaşlılar üçün lazımdır. İmmunitet sistemini dəstəkləyir və maddələr mübadiləsində fəal iştirak edir. Bolqar bibərində, sitrus meyvələrində, brokkoli, kivi, çiyə­lək və pomidorda çox olur.

B12 vitamini yaşlı insanların sağlamlığı üçün də çox vacibdir. Mədədə xlorid turşusunun ifrazının pozulması səbəbindən yeməkdən daha pis sorulur. Onun çatışmazlığı canlılığın azalmasına, şəxsiyyətdə psixoloji dəyişikliklərə və birləşdirici toxuma pozuntularına səbəb ola bilər.

2. Yeməkdə yaşlı bir insanın enerji xərclərini təmin edən kalori miqdarı olmalıdır.

İnsan nə qədər yaşlı olarsa, o qədər az kalori qəbul edər. Norma 1800 (qadınlar üçün) 2200 kkal (kişilər üçün) təşkil edir. Yaşlılıqda qida çatışmazlığı səbəbindən insanlar tez-tez artıq çəkiyə sahib olurlar və ya əksinə, qida çatışmazlığından əziyyət çəkirlər.

3. Qida ilə kifayət miqdarda maye qəbul edilməlidir.
Yaşlı insanların orqanizmində mayenin miqdarı metabolik məhsulların xaric edilməsindən asılıdır. Yoğun bağırsaqda seliyin miqdarının azalması və susuzlaşdırma ilə yaşlı insanlarda qəbizlik halları qeyri-adi deyil. Maye olmaması səbəbindən sidik sistemində problemlər də yaranır. Sidik daha konsentrə olur və lazım olduğundan daha az olur və böyrəklər çox işləməyə başlayır. Bu problemlərin qarşısını almaq üçün su, çay, meyvə şirələrələri və şorbalar vasitəsilə kifayət qədər maye qəbul etmək lazımdır. Qaynadılmış və ya buxarda bişmiş tərəvəz və meyvələr yemək də faydalıdır.

4. Yemək bişirərkən yeməklərə az miqdarda müx­təlif ədviyyatlar əlavə edə bilərsiniz və etməlisiniz.

Ədviyyatlar maddələr mübadiləsini sürətləndirir ki, bu da orqanizmin qida maddələrini daha yaxşı mənimsəməsinə kömək edir, həmçinin yeməyi dadlı edir və iştahanı artırır.

5. Pəhriz saxlamaq lazımdır.

İstənilən yaşda qida­lanmanın əsas qaydalarından biri rejimə riayət etmək­dir. Yaşlı bir insanın gündə 5 dəfə yemək yeməyi məsləhət görülür: səhər yeməyi, ikinci səhər yeməyi, nahar, günortadan sonra çay və şam yeməyi.

Orqanik.az